Intrygują mnie twórcy, którzy mieszkają poza największymi ośrodkami artystycznymi i medialnymi w Polsce. Taką artystką jest krośnianka Justyna Łuczaj-Salej (ur. w 1975) – reżyserka filmowa, malarka, wykładowca w Instytucie Sztuk Pięknych Uniwersytetu Rzeszowskiego. Spotkałyśmy się w Krośnie w połowie wakacji, aby porozmawiać o historii tego miasta widzianej oczyma osoby, która urodziła się w nim i […]

Na Pogórzu Dynowskim na Podkarpaciu, między Lutczą, Strzyżowem i Jasłem leży dziesięć wsi, które przed II wojną światową zamieszkiwała jedna z najmniejszych grup etnograficznych, licząca niewiele ponad 8 tys. osób. Grupa ta, czyli Zamieszańcy przez pięć wieków tworzyła ruską enklawę na górzystej, nieurodzajnej ziemi. Chociaż Zamieszańcy otoczeni byli zewsząd przez polskie wioski i utrzymywali życzliwe […]

W latach 60. XX wieku w opuszczonej cerkwi w Karpatach w tajemnicy przed duchowieństwem odprawiano dziady. Jeszcze po II wojnie światowej mieszkańcy niektórych wsi położonych na obszarze Beskidu Niskiego organizowali stypy przedpogrzebowe, w których czynny udział brały zwłoki. Przed trzydziestu laty w kościele w Komborni żywy śpiew parafian nosił ślady dawnej ornamentyki barokowej – był […]

W Wielkim Tygodniu spotkałam się z największym polskim projektantem mody w okresie PRL, Jerzym Antkowiakiem (ur. w 1935). W Art Cafe w Komorowie, miejscu, którego jest stałym bywalcem, rozmawialiśmy między innymi o pierwszych pokazach jego ulubionego projektanta Yvesa Saint Laurenta, o okolicznościach poznania Karla Lagerfelda, o niewydarzonej karierze pani Jany Wysockiej u Balenciagi, o modzie […]

Historii polskiego feminizmu nie tworzyły wyłącznie kobiety o poglądach lewicowych. Największą organizacją kobiecą w międzywojniu była Narodowa Organizacja Kobiet (NOK) sympatyzująca z ruchem narodowym. W szczytowym momencie zrzeszała ok. 100 tys. członkiń. Mimo że narodowczynie, czyli kobiety związane z Narodową Demokracją, miały ogromny wkład w równouprawnienie Polek, dziś są zapomniane zarówno przez narodowców, jak i […]

1 września 1939 roku o godz. 4:40 Wieluń – urocze polskie miasteczko z ponad 700-letnią tradycją – zostało obrócone wniwecz. Lotnictwo Luftwaffe zniszczyło ponad 70% zabudowań, zginęło kilkuset cywilów. Atak ten (spornie z Westerplatte) jest uważany za rozpoczęcie II wojny światowej, najkrwawszego konfliktu w dziejach. Jak wyglądał Wieluń, którego już nie ma? Czym żyli jego […]

Wiele ważnych postaci związanych z armią niemiecką z okresu I wojny światowej narodziło się i mieszkało na terenie dzisiejszej Polski. Feldmarszałek Paul von Hindenburg, zwycięski dowódca 8 Armii podczas bitwy pod Tannenbergiem (1914) oraz nad Jeziorami Mazurskimii (1914, 1915), urodził się w 1847 roku w Poznaniu. Ulica Podgórna, gdzie pod numerem 6 stoi kamienica, w […]

Znane ukraińskie śpiewaczki Danijela Bajko (ur. w 1929), Maria Bajko (ur. w 1931) i Nina Bajko (ur. w 1933) to trzy spośród pięciu córek Jakóba i Magdaleny Bajko. Te trzy Ukrainki urodziły się w mojej rodzinnej miejscowości Jabłonicy Polskiej i mieszkały tam jeszcze w trakcie okupacji niemieckiej. Chociaż o ich istnieniu nikt już nie pamięta, […]

Uważam, że ten człowiek, który nie zna dziejów swojego pochodzenia, lub nie chce o nich pamiętać, jest bardzo ubogi i nie wart jest tego, że go ziemia nosi. Nie pozna też nigdy swojej wartości. (...) Nasi przodkowie stanowili cząstkę społeczności, tworzącej naszą historię. A naszym obowiązkiem jest znać ich dzieje, gdyż dali oni początek naszej […]

Pamiętas ty panie rok śtyrdziesty szósty, Ja cię chłopy biły kijami w zapusty? Lektura powieści Radka Raka Baśń o wężowym sercu albo wtóre słowo o Jakóbie Szeli zainspirowała mnie do zaplanowania krótkiej wycieczki śladami rabacji galicyjskiej. Po 177 latach od rzezi szlachty dokonanej przez chłopów pod wodzą Jakuba Szeli, pojechałam do wsi Smarżowa, skąd pochodził […]

Tuż po świętach Bożego Narodzenia wraz z moją starszą siostrą odwiedziłyśmy 93-letniego mieszkańca Krosna, pana Bolesława Lorensa. Dla czytelników Paryżewa zgodził się on opowiedzieć najciekawsze wspomnienia ze swojej młodości. Pokazał nam też wyjątkowe pamiątki z czasów pierwszej i drugiej wojny światowej, zdjęcia których zamieściłam w tekście. Zapraszam w fascynującą podróż w czasie do Krościenka Wyżnego, […]

Od zawsze imponowały mi kobiety silne i przedsiębiorcze – indywidualistki, postaci mocno niejednoznaczne i wielowymiarowe. Taka była Lucyna Ćwierczakiewiczowa, która żyła w epoce (...) George Sand, bladych dziewic i kataru żołądka. Przeciw niezdrowym prądom owego czasu pani Ćwierczakiewiczowa podniosła sztandar „365 obiadów” i – zrobiła pierwszy krok do ocalenia kraju – pisał o niej Bolesław […]

Chociaż nazwisko Schopenhauer od razu przywołuje na myśl niemieckiego filozofa Arthura Schopenhauera, nosiła je także inna znana postać ze świata literatury – jego matka Johanna Schopenhauer. Była ona cenioną pisarką, prowadziła też salon literacki w Weimarze, w którym pojawiali się najwybitniejsi artyści początku XIX wieku. Przyjaźniła się m.in. z Johannem Wolfgangiem von Goethe. Johanna Schopenhauer […]

Tegoroczna wyprawa na (historyczne) Podlasie była czwartą, i na pewno nie ostatnią w moim życiu. W poprzednich latach eksplorowałam Białystok, Krainę Otwartych Okiennic, Puszczę Białowieską, Bohoniki, Kruszyniany i Siedlce. Do tej pory Podlasiu poświęciłam trzy teksty: relację z zachwytów towarzyszących pierwszej podróży, wywiad z Tatarką Dżennetą Bogdanowicz oraz recenzję książki „Wojna mocarstw. Podlasie 1914-1915” Marcina […]

Bohaterką niniejszego tekstu jest pani Danuta Rybaczewska z domu Maliszewska (ur. 3 stycznia 1927 r.) – rodowita warszawianka, przedwojenna aktorka teatralna i filmowa, gimnastyczka „Sokoła”. 31 października w swoim domu na Ursynowie opowiedziała mi o dzieciństwie spędzonym na Powiślu, które przypadło na lata 30. XX wieku, o edukacji w międzywojniu, o występach w Teatrze Wielkim […]